Espainiako Gobernuak "ikastetxeetan elikadura osasungarria eta iraunkorra sustatzeko" dekretua onartu du. Nekazarien eta Abeltzainen Erakundeen Koordinakundeak (COAG) laburpen bat egin du dekretu honen alderdi nabarmenei buruz.

Joan den apirilaren 15ean, Ministroen Kontseiluak eskola-jantoki osasungarri eta iraunkorretarako Errege Dekretua onartu zuen. Testua Gizarte Eskubideen, Kontsumoaren eta 2030 Agendaren Ministerioak aurkeztu zuen, eta beste lau ministerio izan ziren proposamen-kide (Hezkuntza, Lanbide Heziketa eta Kirolak; Nekazaritza, Arrantza eta Elikadura; Osasuna; eta Gazteria eta Haurrak).

Horren helburua "kalitatezko elikadura eta nutrizioa bermatzea" da, astean gutxienez 5 otordu osasungarrirekin. Ikastetxeetan janarien eta edarien eskaintzarekin lotutako zerbitzuak eta hornidurak kontratatzean bete behar diren nutrizio-kalitateko eta iraunkortasuneko gutxieneko irizpideak ezartzen dira, bai eta eskola-menuen programazioari aplikatu beharreko baldintzak ere.

Dekretua ikastetxe guztietan aplikatzen da: haur-hezkuntza (2. zikloa), lehen hezkuntza, hezkuntza berezia, derrigorrezko bigarren hezkuntza, batxilergoa edo oinarrizko edo erdi-mailako lanbide-heziketako zikloak ematen dituzten ikastetxe guztietako jantokiak, kafetegiak eta vending makinak, publikoak, itunduak edo pribatuak izan.

Araudia

1. Ikastetxeetako elikagaien eta edarien eskaintza, funtsean, elikagai freskoek, sasoikoek eta banaketa-kanal laburretatik datozenek osatuko dute, hala nola: barazkiak, lekaleak, zereal integralak, frutak, fruitu lehorrak eta oliba-olioa. Era berean, animalia-jatorriko proteina-iturriak (arraina, arrautzak, esnekiak eta haragia, batez ere hegaztiarena eta untxiarena) neurriz kontsumituko dira. Hala ere, Errege Dekretuan agertzen den banaketa-kanal laburraren definizioa oso malgua da.

2. Jantokia duten ikastetxe guztiek fruta eta barazki freskoen eguneroko kontsumoa bermatu behar dute. Erabiltzen diren fruta eta barazkien % 45ek, gutxienez, sasoikoak izan behar dute.

3. Lekaleak astean behin edo bitan zerbitzatu behar dira, lehenengo edo bigarren platerean edo goarnizio gisa.

4. Hilean gutxienez lau aldiz arroza edo pasta integrala eta astean bitan ogi integrala eskaintzea xedatzen da.

5. Gutxienez 2 plater hilean – edo gastuaren % 5 – elikagai ekologikoetakoak izan behar dira.

6. Ekoizpen integratuko arauak bete dituzten elikagaiak erosteari emango zaio lehentasuna.

7. Aurrez prestatutako platerak (pizzak, enpanadillak edo aurrez prestatutako frijituak) menuetan sartzea hilean anoa batera mugatzen da. Frijituak astean behin zerbitzatu ahal izango dira gehienez ere, eta adierazi behar da frijitze horiek egiteko oliba-olioa edo goi-olioko ekilore-olioa erabiliko dela, ahal dela.

8. Entsaladak egiteko erabilitako olioa oliba-olio birjina edo birjina estra izango da.

9. Dosi bakarreko ontzien erabilera murriztuko da. Nolanahi ere, dosi bakarreko ontziek honako kantitate hauek izango dituzte gehienez: 3 g. azukrearentzat, 0,8 g. gatzarentzat, 10 ml oliba-olio birjinarentzat, 8 ml ozpinarentzat eta 10 g. beste saltsa batzuentzat.

10. Astean behin edo hirutan zerbitzatu behar da arraina (gaur egun, Espainian 1.200 eskola-jantoki daude, eta ez da inoiz arrainik zerbitzatzen).

11. Debekatuta daude vending-makinetan eta kafetegietan opil industrialak eta edari azukredunak eta energetikoak. Zehazki, ezingo dira saldu ontziratutako zati bakoitzeko gehienez 5 gramo azukre baino gehiago duten produktuak, baldin eta OME bezalako erakundeek koipeak, azukreak eta gatza irensteko mugei buruz gomendatutako irizpideak betetzen ez badituzte:

• • Ontziratutako zati bakoitzeko balio energetikoak ez ditu 200 kilokaloria baino gehiago izan behar.
  • Koipetik datozen kilokaloriak ezin dira % 35 baino gehiago izan. Horren ondorioz, koipeen gehieneko edukia zati bakoitzeko 7,8 gramokoa izango da. Muga hori ez zaie aplikatuko esne osoari, jogurtei eta koipe erantsirik gabeko fruitu lehorrei.
  • Gantz aseen kasuan, jatorri hori duten kilokaloriak ezin dira % 10 baino gehiago izan. Hau da, gehienez ere 2,2 gramo koipe ase eduki behar dituzte zati bakoitzeko.
  • Azukre erantsien edo askeen kasuan, jatorri hori duten kilokalorien % 10, gehienez ere 5 gr azukre zati bakoitzeko. Muga hori ez zaie aplikatuko azukre erantsirik ez duten fruta eta barazkiei, ezta azukre erantsirik ez duten barazkiz egindako fruta- eta edari-zukuei ere. Esnean eta esnekietan, muga hori aplikatzerakoan, ez da kontuan hartuko esnean berez dagoen azukrea (laktosa), gutxi gorabehera 4,8 gr/100 ml-koa baita.
  • Ez dute trans gantz-azidorik izango, esnekietan eta haragietan modu naturalean daudenak izan ezik.
  • Gatzari dagokionez, gehienekoa 0,5 gr izan behar da (0,2 gr sodio) zati bakoitzeko.

12. Menu bereziak egon beharko dira, arrazoi etiko eta erlijiosoengatik, edo, hala badagokio, hozteko edo berotzeko bitartekoak, hala nola gaixotasuna, alergia edo elikadura-intolerantzia dagoenean.

13. Dekretuan xedatutakoak ez du ekarriko menuaren kostu osoa handitzea familientzat.

14. Kontrol- eta zehapen-araubidea autonomia-erkidegoetako agintari eskudunen esku geratzen da. Indarrean 2026ko apirilean sartuko da, eskaini beharreko elikagai jakin batzuen gutxieneko/gehieneko kopuruetarako izan ezik, hori 2027ko apirila izango baita.

Haurren elikadura errentaren arabera

• • Familia ahulenetan (18.000 €), haurren ia erdiek gehiegizko pisua dute, eta hortik gorako diru-sarrerak dituzten familietan, berriz, %29k (30.000 €).
  • Familia ahulenetan ere fruta gutxiago kontsumitzen da ( %36,4 vs. %53,6 eta barazkiak ( %19,2 vs. %29,3).
  • Soilik %61ek gosaltzen du edari bat baino gehixeago, eta %78k diru-sarrera handiagoak dituzten familietan.
  • Edari azukredunen kontsumoa zortzi aldiz biderkatzen dute: %7,8 astean 3 aldiz baino gehiago hartzen dituzte vs. %0,9.