Espainiako administrazioak esan digu, batez beste, urtean ia 1.600 euro gastatzen ditugula elikaduran pertsonako. Aldiz, Nazio Batuen Erakundeak dio Espainian kopuru hori ia 3.800 eurokoa dela. Zergatik dago desfase hori? Mundu mailan, alde hori egunero 35.000 milioi dolar ingurukoa da, baina zergatik ez da inor kartzelara joaten neurrigabekeria horregatik?

Zifrak FAOk argitaratu berri ditu, elikadura gaiez arduratzen den Nazio Batuen erakundeak, El estado mundial de la agricultura y la alimentación 2023 txostenean. Elikagaien benetako kostua azaleratzea nekazaritzako elikagaien sistemak eraldatzeko. Azpitituluak dioen bezala, elikadura-eredu globalizatua zalantzan jartzen dugunontzat funtsezkoa den alderdi bat jorratzen da bertan: elikagaien benetako kostua. Izan ere, saltoki batetik irtetean gure erosketaren kostu monetarioa ezagutzen badugu ere – tiketak markatzen duena –, horri beste gastu batzuk gehitu beharko genizkioke, iruditzen ez bazaigu ere, azkenean ordaintzen ditugunak eta osasun-, ingurumen- eta gizarte-arlokoak izan daitezkeenak.

Azterketa zehatz eta zehatz horretan, osasun-kostu ezkutuak kuantifikatzeko, elikadura-ohitura txarretatik (obesitatea, esaterako) eratorritako gaixotasunak eragiten dituzten lan-produktibitatearen galerak hartzen dira kontuan; izan ere, mundu mailan, estalitako kontabilitate horren guztiaren %73 dira. Espainiaren kasuan, 2022rako, ia 80.000 milioi euro inguruko kopurua esan nahi du, estatuko BPGaren %6 izango litzatekeena. Ehuneko hori are gehiago handituko litzateke osasun publikoak bere gain hartzen dituen patologia horien tratamenduen zuzeneko kostuak zenbatuko balira.

Guztien artean ordaintzen ditugun baina fakturetan agertzen ez diren ingurumen-kostuak guztizkoaren %23 baino gehiago dira azterlan honen arabera, eta berotegi-efektuko gasen eta nitrogenoaren isurketek eragindako nekazaritzako eta ekosistema-zerbitzuetako galeren, ur-eskasiaren eta lurzoruaren erabileran izandako aldaketen arabera kalkulatzen dira, eta airearen kutsadurak, uraren kutsadurak eta eskasiak eragindako produktibitate-galeren arabera. Espainiako kasuan, kapitulu horren batura 23.800 milioi euro ingurukoa izango litzateke.

Gizarte-kostuak, BPGren %14

Azkenik, gizarte-kostuak kalkulatzeko, desnutrizioarekin eta elikadura-balioaren katean pobrezia ezabatzearen gizarte-kostuarekin lotutako produktibitate-galerak hartzen dira kontuan. Kostu horiek, jakina, handiagoak dira errenta baxuko herrialdeetan, BPGaren %14ra iristen baitira. Gure herrialdean, haren balio proportzionala askoz ere baxuagoa da, baina, hala ere, krematistikoki 62 milioi eurokoa izango litzateke urtebetean.

Hasieran genioen, Nekazaritza Ministerioaren arabera, Espainian, batez beste, urtean 1.597 euro gastatzen ditugula pertsona bakoitzeko elikagaiak erosten. Elikaduraren Benetako Kostuen Kontabilitatea (CCR) kontuan hartzen badugu, FAOk deitzen dion bezala, 2.183,41 euro gehiago gehitu beharko genioke, hau da, biztanle bakoitzeko urteko gastua 3.780 eurokoa izango litzateke. Hau da, txandako merkatutik irtetean ordaintzen dugun hiru euroko, lau euro gehiago gehitu behar dizkiogu kostu ikusezinei.

Kostu horien arduradunek aske jarraitzen dute

Ziur aski, FAOren txostenak zuzenean adierazten du nortzuei egotzi beharko litzaizkiekeen kostu horiek, desfalko astronomiko hori, baina nekazaritzaren eta industria-elikaduraren korporazio ahaltsuez ari garenez, erraz ondoriozta daiteke zergatik ez diren izendatzen, ez leporatzen, ez epaitzen. Eta aske jarraitzen dute.

Eta noski, supermerkatu konbentzionaletako linealetan ez dugu propagandarik aurkituko esaten duenik: hiru ordaindu, baina zazpi kostatzen zaizu. Marketin-estrategiak ez dira egia esatekoak. Aldiz, beste nekazaritza eta elikadura batzuek, prezioari iruzur ez egiteaz gain, lurra zaintzean eta biodibertsitatea biderkatzean oinarritzen direnez, etekin kalkulaezinak sortzen dituzte, ez baitago zifrarik planetako bizitza babesteak duen balioa adierazteko gai denik.