Javier Guzmán
- Justicia Alimentariaren Zuzendaria -

Egungo eredua amaitu egin behar da, elikadura-sistemaren benetako trantsizio ekologikoa behar dugu, merkatu global librearen dinamikatik behingoz ateratzea.

Nekazari frantziarren mobilizazioen ondorio zuzenak jasaten hasi ginen, herrialdeko errepide garrantzitsuenak blokeatuta baitzituzten. Ez da errebindikazio ekintza isolatu bat; izan ere, egun batzuk dira aldameneko herrialdeko nekazaritza-mobilizazioa Espainiatik datozen kamioien edukia iraultzen ari dela, inongo komunikabidek gaiaren muinera iristeko interes handirik jarri gabe, eta mobilizazioa masiboa da, lehen Alemanian eta Holandan gertatu zen bezala.

Irudiek duten zirrara azpimarratzeaz gain, Frantziako nekazaritzaren eta abeltzaintzaren arazoek gure herrialdeari eta Europako gainerako herrialdeei eragiten diete. Baina egungo krisia aztertu aurretik, azalpen bat: nekazariez ari garenean, ez da kolektibo homogeneo bat, txikiak daude, non haien lana kapitala baino garrantzitsuagoa den, eta agroindustriako enpresari handiak. Izan ere, bertako merkatuan saltzen duen barazki eta fruta nekazari ekologiko bat eta Espainiako hegoaldeko txerri makrogranjak eta megainvernaderoak ez dira berdinak.

Protestak, la colère izenekoak, agerian uzten du gauza jakina dela, baina orain denbora errealean ari garela eztanda egiten, eta hori elikaduraren egungo eredu neoliberal globalizatuaren porrota besterik ez da. Argi dago krisi hau ez dela oraingoa, eta hamarkadak daramatzala isilean familia-nekazaritzaren eredua aurrera eramaten, errenta-faltak, belaunaldien arteko erreleboak, elikatze-kateak boterea handitzeak eta mundu globalean lehiatzen diren supermerkatu eta banatzaile handiek harrapatutako eredua. Orain hain modu bortitzean lehertzen bada, dokapitalismo berantiarraren garai honetan, faktore berriak agertu direlako da, nekazaritzako enpresa handiak eta jabeak ere mehatxatzen dituztenak. Izan ere, Frantziako nekazarien patronalik garrantzitsuenak dira protesta horiek bultzatzen dituztenak.

Arazoa konponbidea da

Eredu horrek mesede egin die urteetan, eta gobernu-alderdiek bultzatu zituzten tentakuluak Europan hainbat hamarkadatan. Elikadura merkataritza askeko akordioen eta horien hedapenaren barruan egotea erabaki zuten berberak dira, eta Nekazaritza Politika Bateratua nekazaritzako industria esportatzailea bultzatzeko lerrokatu zen, geratzen ziren tresna erregulatzaile apurrekin amaituz. Gainera, politika horrek erakutsi du erabat bidegabea dela bere laguntzen banaketan, %20 aberatsenak laguntzen %80 bereganatzen baitu, eta Europako eredu tradizionala suntsitu zuen, "lehiakorra" ez zelako.

Arazoa konponbidea da, eta nekazaritzako patronalak planteatzen duena merkatu-dinamika huts eta gogorrean jarraitzea da. Izan ere, gehien errepikatzen den leloa eta aldarrikapen nagusia "armekin lehiatu nahi dugu" da. Baina kontua nahastuta dago, erabakitzeko garaia iritsi baita. Erabaki hori hainbat urtez atzeratu da, nekazaritzako elikagaien eredua begiak itxita aurrera joan zedin, magiaz bezala zerbait aldatuko zelakoan. Arazoa da ez ginela ezertatik ihesi joaten, amildegirantz baizik. Eta orain amildegia hemen dago, gure oinetatik zentimetro batzuetara.

Energia merkea amaitu da. Ura amaitu da. Klimaren eredua ez da aldatu. Amaitu da pestiziden erabilera bereizi gabea. Akabo ongarri sintetikoak. Lurraren emankortasun naturala desagertu zen. Etxalde intentsiboek ez dute kutsatzen. Amaitu da blokeen arteko gatazka handien gainetik ekonomia igarotzen zen garaia. Ongi etorri prozesatutako elikadurarekin lotutako gaixotasunera eta herritarrak asolatzen dituzten elikadura-nahasmenduetara. Ez dago egungo eredua salbatzeko adabakirik. Ilusioa amaitu da, ongi etorri errealitatearen basamortura.

Eta orain zer? Bada, orain ereduaren estertoreak ikusten ditugu, eta, gertatzen den bezala, espasmo bortitzak dira. Nekazal patronalik garrantzitsuenak, amildegiaren aurrean daudenak, jiratu egiten dira eta "utzi kutsatzen", "ez dagoen ura erabiltzen jarraitzen", "eman existitzen ez den energia merkea" edo "utzi esportatzen jada ezin dena" bezalako zerbait eskatzen digute. Eta, egia esan, ezin hobeto ulertzen den erreakzioa da. Egungo ereduak horretara eraman ditu. Haraino joatera behartu ditugu.

Nekazaritzako kontrarreforma ulertu egiten da, baina ezin da partekatu. Europa mailan ingurumen- edo klima-arloan izandako aurrerapen herabeei gogor erantzun diete Europako nekazaritza-erakunde askok. Normala. Patronalak ura lepora nola iristen zaion ikusten du – ura itota dauka dagoeneko eskala txikiko milaka nekazari familiarrek-, eta bere lehiakortasuna hobetzeko behar dituen oztopoak eraistea du helburu, honaino eraman gaituen egungo paradigmari jarraituz. Patronalak berak erabaki du errua ez dela merkataritza askeko eta deserregulazioko itunena, baizik eta ingurumen-araudiena eta klima-aldaketaren aurkako araudiena. EB Mercosurreko herrialdeekin merkataritza libreko itun berriak negoziatzen ari den une berean.

Egia esan, berandu iristen dira araudi horiek, eta gutxi izan dira. Ikusi besterik ez dugu nola luzatu zen urtearen amaieran pestizida toxikoen erabilera, hala nola glifosatoarena, edo nola ez zen aurrera atera pestizidak murrizteko araudia.

Familia-nekazaritzaren garaia da

Geure buruari galdetzen genion, eta orain zer? Ikatza kentzea nahitaezkoa bada. Gure seme-alaben etorkizuna babestu nahi badugu. Europako nekazaritzak ezin badu bizitzaren aurka egin, orain zer? Bada, familia- eta toki-nekazaritzaren garaia da. Eredu hori ezinbestekoa da europarrentzat, testuinguru berri honetan gure elikadura, osasuna eta ingurumena bermatzeko.

Egungo eredua amaitu egin behar da, elikadura-sistemaren benetako trantsizio ekologikoa behar dugu, merkatu global librearen dinamikatik behingoz ateratzea, uraren kontsumoan, hidrokarburoetan eta trabatzaile migratzaileen ustiapenean oinarritutako eredu agoesportatzaile hori alde batera utzita.

Elikadura burujabetza nekazaritza-politikaren, gure osasunaren eta ingurumenaren erdigunean jartzea da helburua. Sistema honen birmoldaketari behingoz helduko dioten trantsizio-politikak behar ditugu. Ezin ditugu nekazariak beren kasa utzi. Elikadura birpentsatu eta 360º-ko biraketa egin behar dugu. Protesta eta iraultza beharrezkoa izango da, baina kontrako aldera.