Trantsizio energetikoaren bidetik ibiltzeak erabaki kontzienteak hartzea eskatzen du, bai maila indibidualean, baina batez ere maila kolektiboan. Badirudi esparru kolektiboan ezin garela ados jarri.

Egileak: Unai Pascual, Iñaki Lasagabaster eta Ana Saenz de Olazagoitia.

Adagio ezagun batek dio bidea egiten dela ibiltzean. Bizitza etengabe erabakiak hartzea eskatzen duen bidea dela esateko modu dotorea da hau, horietako asko inkontzienteak dira, mekanika biologikoak eta luzaroan errepikatutako ohiturek diktatutakoak, baina beste batzuk argi eta garbi jabetzen dira. Kontzientzian oinarrituta, egin beharreko bidezidorrak aukeratzen ditugu, adibidez, gure gain hartzeko prest gauden denboraren eta ahaleginen arabera, bete beharreko helburuak kontuan hartuta.

Trantsizio energetikoa trantsizio ekosozialaren zati saihestezina da. Gizarte gisa ibili behar dugun bide horietako bat da, zer bide egin nahi dugun erabakiz, kontuan izanik gure aurrean helburu edo premia larri batzuk daudela. Horien barruan sartzen da gure energia-kontsumo neurrigabearen murrizketa apurka-apurka baina irmoa, gure metabolismo sozial eta industriala urratsez urrats eraldatzen joateko baldintzak ezarriz, drogazaleak bailiran, erregai fosiletatik askatuko gaituena, berotegi-efektuko gasen isurketen eta, beraz, krisi klimatiko globalaren erantzuleak.

«Gure agintariek erabakiak hartzeko gaitasunik ez dutelako denbora gehiegi galdu ondoren, esan dezagun ozen eta argi, berandu gabiltza egin beharreko bide horretan»

Trantsizio energetikoaren bidetik ibiltzeak erabaki kontzienteak hartzea eskatzen du, bai maila indibidualean, baina batez ere maila kolektiboan. Badirudi esparru kolektiboan ezin garela ados jarri. Badirudi denok egin nahi dugula bide ideal bat (munduko ideologia eta ikuspegi desberdinak onartuz), baina ez gara gai erabat ados jartzeko zer bide lehenetsi behar dugun. Bitartean, denbora, inguratzen gaituen guztiaren artean burugogorrena, pasatzen ari da, eta, beraz, bitatik bat: edo ez gara garaiz iritsiko helmugara (irakurri, emisioak murrizteko helburuak), edo helmuga horretara iristen saiatuko gara, bidea egiteko moduak, hartu beharreko bideak eta, beraz, bidea modu kolektibo, arduratsu eta bidezkoan egiten ikasteko gaitasunik gabe.

Gaur egun, gure agintariek erabakiak hartzeko gaitasunik ez dutelako denbora gehiegi galdu ondoren, esan dezagun ozen eta argi, berandu gabiltza egin beharreko bide horretan. Eta denbora baliotsua igaro ahala, badirudi denbora ez dela bakarrik premiatzen hasten, larrialdia bidelagun txarra dela baizik, eta horrek gutxienez bi erreakzio mota sortzen ditu: Erreakzio komun bat baikortasun naif bati lotuta dago, non mirakulu motaren batek salbatuko gaituen fedean oinarritzen den, Hidrogeno berdea, auto elektrikoa edo ur nahasietan arrantzatu nahi duten nuklearrak bezalako teknologia motaren batek, duela gutxi jasan dugun itzalaldi handiaren testuinguruan berriro ikusi den bezala. Jarraitzaileak irabazten ari den beste erreakzio bat arazotik ihes egitea da. Beste era batera esanda, handiena ukatu. Negazionismo klimatikoari, nahiz eta batez ere sare sozialetan koleatu, nanoak atera zaizkio: retardistak. Azken horiei dagokienez, nonahi ditugu, kolore eta tamaina guztietakoak. Energia-enpresa handietako administrazio-kontseiluetan eserita dauden bizitza osoko erretardistei askotariko aktore-talde bat batzen ari zaie.

«Erreakzio komun bat fedean oinarritutako baikortasun naif batekin lotuta dago, non mirakulu motaren batek salbatuko gaituen, Hidrogeno berdea, auto elektrikoa edo ur nahasietan arrantzatu nahi duten nuklearrak bezalako teknologia motaren batek, duela gutxi jasan dugun itzalaldi handiaren testuinguruan berriro ikusi den bezala»

Jaio den aktore mota bat, segur aski denbora on baterako geratzeko, eta atzeraelikatzen posizio erreakzionarioenak eta indibidualistenak, jada behatuak covid-19aren pandemian zehar, Ama Lurraren, Amalurren (biodibertsitatearen babesa, nekazaritza, landa-bizimoduak, etab.) defentsaren diskurtso baten pean biltzen dira. Helburu laudagarrien diskurtsoak dituzten pertsona horietako askoren azpian trantsizio energetiko hutsaren ikuspegia dago, bai eta jarrera sasi-alternatiboetatik greenere, askotan parametro maximalistetan eta jarrera autoafirmatzaileetan parapetatuta daudenetatik. Kapitalismoa Gaitz Nagusia bezala identifikatzen duten arren, ez dute alternatiba praktikorik eskaintzen. Adibidez, maila energetikoan eta materialean bide dekrecentista bat egin nahi izateaz gain (horrekin ados gaude), ezinbestekoa da epe laburrera edo ertainera eta agenda lokalistatik harago dauden alternatibak lantzea, helburu klimatikoen lorpena atzeratuko ez dutenak. Izan ere, helburu horiek lortzea gero eta zailagoa da, gure atzerapena dela eta. Hori ez egiteak atzeraelikatzen ditu narratiba retardistak, irtenbiderik gabeko bide batera behartzen gaituztenak, Planetaren gehiengo sozialarentzat behintzat.

Gorbeialdeko talaiatik, era guztietako kortsarioak ekarri dituen zentzugabekeria salatzen saiatzen ari gara, Solariako galeoietan Arabara iritsi nahi dutenak bezala. Horretarako, Arabako jendeari krisi energetikoaren arrazoiak eta irtenbide posibleak ulertzeko prestakuntza emateko aukera eskaintzen saiatzen gara. Horren erakusle, Gorbeialdeko Herri Unibertsitatea sortu dugu, Euskal Herriko gizarte mugimenduekin eta sektore akademikoekin batera bide posibleak garbitzeko. Bide horiek konplexuak izango dira, baina uste dugu zubiak eraiki behar direla ebidentzia zientifikoaren eta egungo beharrizan eta kezka sozialen artean, egungo proiektu energetikoen pilaketak lurraldean sortzen dituen ziurgabetasun handiak direla eta.

«Helburu laudagarrien diskurtsoak dituzten pertsona horietako askoren azpian, trantsizio energetiko hutsaren ikuspegia dago, bai eta jarrera sasi-alternatiboetatik greenere, askotan parametro maximalistetan eta jarrera autoafirmatzaileetan parapetatuta daudenetatik»

Gertaera larri bati buruz ere hausnartu nahi dugu. Duela egun gutxi, erasoari buruzko albisteak asaldatu gintuen, oraingoan muga guztiak gaindituz, Aritz Otxandiano, trantsizio energetikoari buruzko hausnarketak modu publikoan partekatzen dituen pertsona, bere perspektiba deitzen dioten lekuan eskainiz. Eraso hori ez da berak eta beste lagun batzuek jasan duten lehena, baina bai larriena. Eta argi eta garbi dirudi Aritz Otxandianoren jarrerari lotutako erasoak direla, ez bakarrik beherapenaren beharra defendatzeko, baita berriztagarrien proiektuak eskala guztietara modu ordenatuan hedatzeko ere. Badakigu berriztagarrien eztabaida arantzatsua dela eta inork ez dituela gako guztiak, baina zerk bultzatzen ditu pertsona batzuk Aritz Otxandiano eta haren gertuko hurbilenak modu horretan bortizki beldurtzera? Etorkizun ziur baten faltagatik ote? Trantsizio energetikoaren bideren bat egiteko mapa argirik ez izatea? Edo, besterik gabe, datuetan oinarritutako argudiorik eza? Ziur aski honen guztiaren zati bat. Zalantzarik gabe, jarrera horiek negazionisten eta atzeratzaileen jarrerekin bat egiten dute, eta trantsizio energetikoaren dinamitarien zaku berean sartzen dituzte beren buruak. Soziologian, antropologian, zientzia politikoetan edo ekonomia ekologikoan doktore-tesi batzuk egin daitezke hori ulertzen saiatzeko. Gaiari buruzko ikerketa-beka bat jaso nahi duen pertsonaren batek eskabidea prestatzen badu edo ikasturte berrirako gurekin harremanetan jartzen bada.