Gure dietan ultraprozesatutako produktu jangarriak (UPP, ingelesezko sigletan) ugaritzea ez da norberaren aukerako kontua, elikagaien industriak sinetsarazi nahi digun bezala. Produktu horiek desiratzera behartzen gaituzte. UPPak oso gustagarriak (zaporetsuak) izateko sortutako formula industrialak dira, baita mendekotasuna sortzen dutenak ere, batez ere adin goiztiarrean sartzen badira.

Elikagaien industriak milaka milioi inbertitzen ditu marketinean eta salmentetan, marrazki bizidunak eta pertsonaia ospetsuak, opariak eta dendetan kokapen estrategikoa erabiliz. Denda txikiek hozkailuak eta publizitate-orgatxoak jasotzen dituzte, eta eskola-bazkarien programak eta laguntza publikoak ere irabazizko merkatuak dira.

«Elikagai ultraprozesatuek gure osasunari kalte egiten diote, eta heriotza goiztiarren kausa nagusietako bat dira»

Ikerketa ugarik erakusten dute UPPek gure osasunari kalte egiten diotela eta heriotza goiztiarren kausa nagusietako bat direla. Obesitate-arrisku handiagoa eta transmititu ezin diren beste gaixotasun batzuk aipatu behar dira, hala nola gaixotasun kardiobaskularrak (bihotza), diabetesa eta minbizia, eta gaixotasun infekziosoekiko ahultasun handiagoa. Nazioarteko eta eskualdeko osasun-agintariek elkarte hori existitzen dela onartu duten arren, elikagaien industriak gogor gaitzesten du, inbertsio handiak egiten baititu ikerkuntzan eta komunikabide publikoetan, bere produkturik errentagarrienaren ondorio negatiboei garrantzia kentzeko.

Ingurumen-ondorioak

Desberdintasun sozialak faktore garrantzitsuak dira produktu ultraprozesatuen kontsumoa eta horiekin lotutako gaixotasun ez-transmitigarriak bultzatzeko. Batez ere errenta handiko herrialdeetan eta hiriguneetan, produktu horiek errazago eskuratzen dira elikagai freskoak eta gutxieneko prozesatuak baino, bai fisikoki, bai prezioagatik. Batez ere, horiengatik ordaintzen denak ez dituelako produkzio-kostu errealak islatzen. Nahiz eta UPPen industriak bere produktuetan "aniztasun itxura" izan, neurri handi batean errendimendu handiko eta kostu txikiko labore askotan oinarritzen dira: artoa, garia, soja, azukrea eta olioa (palmondoa).

«Ingurumenean dituen ondorioak: baso-soiltzea, uraren, airearen eta lurzoruaren kutsadura agrotoxikoekin, uraren gehiegizko erabilera, biodibertsitatearen galera, ekoizpenaren, garraioaren eta ontziratzearen ondoriozko CO2 isuriak, eta plastikozko hondakinak»

Ez dira kontabilizatzen monolaborantzek eta horiei lotutako munduko merkataritza-kateek ingurumenean dituzten ondorio larrien kostuak. Besteak beste, deforestazioa, uraren, airearen eta lurzoruaren kutsadura agrotoxikoekin, uraren gehiegizko erabilera, biodibertsitatearen galera, ekoizpenak, garraioak eta ontziratzeak eragindako CO2 isuriak, eta hondakin plastikoak.

Kostu sozialak

Horri gizarte-kostu itzelak gehitzen zaizkio: landa-inguruneko herriak lekualdatzea (eta horiek ekoizteko eta trukatzeko dituzten modu alternatiboak), elikagai-ekoizleekiko mendekotasuna eta prezio baxuen ordainketa, bai eta elikatze-kate industrial osoko lan-baldintzak eta soldatak ustiatzea ere. Masa-eskalako ekoizpenak eta banaketak, bai eta enpresek lortzen dituzten zerga-onurek ere, are gehiago laguntzen dute UPPen kostu artifizialki baxuan.

«Jaten dugunaren gaineko kontrola berreskuratzeko eta benetan aukeratzeko gaitasuna izateko, enpresa-boterea geldiarazi behar dugu, batez ere elikadura-sistemarena»

Jaten dugunaren gaineko kontrola berreskuratzeko eta benetan aukeratzeko gaitasuna izateko, elikadura-sistemaren gaineko enpresa-boterea geldiarazi behar dugu. Presaz hartu behar dira UPPak arautzeko neurriak, hala nola ohartarazpen-etiketak eta merkaturatze-arauak, osasun publikoaren agindua baitira. Aldi berean, alternatiba bideragarriak ere landu behar ditugu. Gure plateretan aniztasuna egon dadin, aniztasuna behar dugu gure eremuetan; elikagai osasuntsuak izateko, lurzoru osasuntsuak behar ditugu. Horrek politika publikoak eskatzen ditu agroekologiarako trantsiziorako, bai eta nekazarien merkatuei, kooperatibei eta hurbiltasunean eta elkartasunean oinarritutako beste banaketa- eta truke-sistema batzuei laguntzea ere. Gainera, benetako elikagaiak eskuratzea eragozten duten egiturazko desberdintasunei heldu behar diegu, besteak beste, soldata eta diru-sarrera duinak bermatuz.

«Horrek politika publikoak eskatzen ditu agroekologiarako trantsiziorako, bai eta nekazarien merkatuei, kooperatibei eta hurbiltasunean eta elkartasunean oinarritutako beste banaketa- eta truke-sistema batzuei laguntzea ere»